Χαιρετίσματα, λοιπόν, στην εξουσία

Εχει τρέξει πολύ νερό στ' αυλάκι από την εποχή που οι U2 (εμφανίζονται στις 3 Σεπτεμβρίου στο Ολυμπιακό Στάδιο) ξεκινούσαν σαν μέρος ενός ρεύματος που δεν ξεχώριζε τη μουσική από έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής και πήγαινε κόντρα στην εμπορευματοποίηση του ροκ. Τώρα, χωρίς να αμφισβητείται η καλλιτεχνική τους αξία, οι πολιτικές επιλογές τους, ιδίως του Μπόνο, γεννούν πολλά ερωτήματα. 

Τι μετράει πιο πολύ; Μια χαμογελαστή φωτογραφία με τον Μπους ή μια δήλωση για την Παλαιστίνη; Η ιρλανδική καταγωγή ή η παγκοσμιοποιημένη κερδοφορία; Τα τραγούδια ή οι κοινωφελείς δράσεις; Για να σε θεωρούν φίλο οι Κλίντον, Μπλερ, Μπους και Ομπάμα, σημαίνει ότι δεν απειλείς τις πολιτικές τους και από ενοχλητικός ακτιβιστής έχεις μεταπηδήσει στο τζετ σετ των πλουσίων και διασήμων που ασκούνται στη φιλανθρωπία, τύπου Μπιλ Γκέιτς και Οπρα Γουίνφρι, χρησιμοποιώντας τη φήμη και μερικά από τα περισσευούμενα δισ. που διαθέτεις χωρίς να ενοχοποιείς το σύστημα και τους εκπροσώπους του για τους πολέμους και τις ληστρικές επιδρομές στον Τρίτο κόσμο.
Κότερα, βίλες και φοροδιαφυγή
Οι U2 δεν είναι πια το ροκ συγκρότημα κάποιας γειτονιάς τού Δουβλίνου. Είναι ένα σούπερ γκρουπ με επενδύσεις σε πολυεθνικές εταιρείες και αποκλειστικές συμβάσεις με τη Live Nation, τον κολοσσό που μονοπωλεί το συναυλιακό χώρο παγκοσμίως. Τα τραγούδια του Μπόνο και του Ετζ χρησιμοποιούνται για να πλασαριστεί το iPod της Apple. Οι U2 παίζουν στο ημίχρονο του τελικού του αμερικανικού ποδοσφαίρου. Αν υποθέσουμε ότι το ροκ είναι κάτι παραπάνω από μουσική, όπως διατείνονται οι θιασώτες του, πόσο ροκ μπορεί να είναι όλα αυτά;
Κανένα πρόβλημα, λέει ο Ετζ, κατά κόσμον Ντέιβ Ιβανς, που αγόρασε κότερο 40 μέτρων αξίας 12 εκατομμυρίων λιρών. «Ηταν όνειρό μου να αποκτήσω ένα γιοτ», είπε ο εξαίρετος κιθαρίστας των U2, διαψεύδοντας ότι είναι συνιδιοκτήτης ο Μπόνο, με τον οποίο μοιράζονται μια βίλα στη γαλλική Ριβιέρα, πέρα από τις βίλες στο Δουβλίνο και το Μαλιμπού.
Η δωδεκαετής συμφωνία που υπέγραψαν οι U2 με τη Live Nation αύξησε τα εισοδήματά τους κατά 100 εκατομμύρια δολάρια.
Αυτός ο πακτωλός δεν τους απέτρεψε να μεταφέρουν τη φορολογική τους έδρα στην Ολλανδία, απογοητεύοντας τους συμπατριώτες τους. Οπως έγραψε η εφημερίδα «Μπέλφαστ Τέλεγκραφ», το γεγονός συζητήθηκε στο ιρλανδικό Κοινοβούλιο, ενώ οι εκπρόσωποι 70 οργανώσεων (Oxfam, Concern Worldwide κ.ά.) που ασχολούνται με την καταπολέμηση της φτώχειας στην Αφρική, διαμαρτύρονταν γιατί οι U2 ζητούν από την κυβέρνηση να αυξήσει τη βοήθεια προς τον Τρίτο Κόσμο επιβαρύνοντας φορολογικά τους πολίτες, ενώ οι ίδιοι καταφεύγουν σε φορολογικούς παραδείσους για να αποφύγουν την καταβολή φόρων.
Μάλιστα οι U2 είχαν ευεργετηθεί από τη μειωμένη φορολόγηση που είχε θεσπιστεί στην Ιρλανδία για τους νέους δημιουργούς. Τα ετήσια έσοδα του συγκροτήματος, σύμφωνα με το οικονομικό περιοδικό «Φορμπς» (συνιδιοκτησίας του Μπόνο), υπερβαίνουν τα 110 εκατομμύρια δολάρια. «Οπως σε κάθε άλλη επιχείρηση, οι U2 ενεργούν με φορολογικά αποτελεσματικό τρόπο», απάντησε ο μάνατζερ του συγκροτήματος Πολ ΜακΓκίνες στη Nessa Ni Chasaide του DDCI που δήλωσε ότι «οι φτωχές χώρες χάνουν τουλάχιστον 160 εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο εξαιτίας της φοροαποφυγής και της φοροδιαφυγής. Αυτά τα χρήματα χρειάζονται επειγόντως για να βγάλουν τους ανθρώπους από τη φτώχεια».
Για το ίδιο θέμα, αφρικανοί ακτιβιστές έχουν έρθει σε αντιπαράθεση με τον Μπόνο υποστηρίζοντας ότι η βοήθεια που προωθεί έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα, γιατί εξυπηρετεί πολιτικές των μητροπόλεων και διεφθαρμένα καθεστώτα.
«Ανακούφιση από το χρέος και περισσότερη βοήθεια ζητούν αυτοί που απλοποιούν τα προβλήματα της Αφρικής», σχολίαζε ο Paul Theroux στους «New York Times».
Αντιδράσεις προκάλεσε και η συνυπογραφή από τον Μπόνο κειμένου προς τη βρετανική κυβέρνηση από καλλιτέχνες που ζητούν την επέκταση του χρόνου είσπραξης δικαιωμάτων από τα 50 στα 95 χρόνια. Η επέκταση ευνοεί μόνο τις τέσσερις πολυεθνικές εταιρείες που ελέγχουν τα δικαιώματα, επισήμανε η Μαρίνα Χάιντ («The Guardian»), κάτω από τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ζουν σαν αριστοκράτες. Τώρα σκέφτονται και σαν τέτοιοι». «Η βιομηχανία θέλει να ληστέψει την κληρονομιά της κοινωνίας», σχολίασε ο Ντέιβ Ρόουντρι των Blur. Επίσης, ο Μπόνο έχει ταχθεί υπέρ του κρατικού ελέγχου στο Ιντερνετ προκειμένου να παταχθεί η δωρεάν διακίνηση τραγουδιών και ταινιών.
Ο Μπόνο «εξωραΐζει τους εγκληματίες πολέμου και δεν αναφέρεται ποτέ στον πόλεμο», γράφει ο κριτικός του ροκ Ντέιβ Μαρς. Επαινεί τον Τόνι Μπλερ, λέγοντας ότι «κάνει αυτά που πιστεύει», συζητάει με τον αμερικανό υπουργό Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς για την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Αφρική, και εξαίρει το ρόλο ακραίων συντηρητικών ηγετών, όπως του γερουσιαστή Τζ. Χέλμς και του τηλεευαγγελιστή Μπίλι Γκράχαμ, προκαλώντας την αντίδραση ακόμα και του ντράμερ των U2 Λάρι Μούλεν, ο οποίος στο περιοδικό «Q» δήλωσε ότι Μπους και Μπλερ πρέπει να διωχτούν σαν εγκληματίες πολέμου.
«Η εγωμανία και η αφέλεια μπορεί να τον κάνουν να πιστεύει ότι μπορεί να αναγκάσει τον επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας Πολ Γούλφοβιτς (από τους αρχιτέκτονες του πολέμου επί Μπους) να εφαρμόσει πιο ανθρωπιστικές πολιτικές», παρατηρεί ο Ντέρικ Ο' Κιφ στο περιοδικό «Seven Oaks» και ο Αντριου Ρουγκασίρα, στο ABC News, επισημαίνει ότι «οι πολιτικές της G8 δεν επηρεάζονται από τις εκκλήσεις των ροκ σταρ».
«Παρά την έμπνευση που αντλούν πολλοί άνθρωποι από τα τραγούδια του Μπόνο, δεν υπάρχει το παραμικρό στοιχείο που να δείχνει ότι διαφωνεί -για τον πόλεμο, τους φορολογικούς παραδείσους και τη μετανάστευση- με τους ισχυρούς που θέλει να μας πείσει ότι αποτελούν την τελευταία καλύτερη ελπίδα της ανθρωπότητας», γράφει ο Τολού Ολορούντα στο διαδικτυακό περιοδικό «Counterpunch».
Αρκετά ειρωνικό είναι και το σχόλιο της Αλισον Γουίρ με αφορμή την ευχή που διατυπώνει ο Μπόνο σε άρθρο του στους «New York Times» για τους ειρηνιστές που χρειάζεται η Παλαιστίνη. Δυστυχώς, γράφει η Γουίρ, όσοι αγωνίζονται με ειρηνικά μέσα εναντίον του ισραηλινού απαρχάιντ, όπως η Αμερικανίδα Ρέιτσελ Κόρι, οι ακτιβιστές του στολίσκου με την ανθρωπιστική βοήθεια για τη Γάζα και δεκάδες παιδιά Παλαιστινίων, «όλοι αυτοί οι Γκάντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που αναζητεί ο Μπόνο στην Παλαιστίνη, δολοφονούνται ή καταλήγουν στη φυλακή».
Στο παρελθόν, όταν ο Μπόνο πρωτοπαρουσίασε το τραγούδι «Sunday, bloody Sunday» με λευκή σημαία επί σκηνής και φωνάζοντας «Fuck the Revolution!», είχε κατηγορηθεί ότι εξομοίωνε τους αγωνιστές με τους άγγλους κατακτητές. Τελικά, άλλαξε τα λόγια στο τραγούδι που δεν ξεχώριζαν τον IRA από τους προτεστάντες παραστρατιωτικούς.
Υπάρχουν, όμως, κι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ακόμα κι αν όλες οι κριτικές είναι βάσιμες, η θετική πλευρά δεν είναι αμελητέα. Οι αναφορές και δράσεις για βοήθεια στις φτωχές χώρες, καταπολέμηση του AIDS, καταγγελία αυταρχικών καθεστώτων κ.λπ., ευαισθητοποιούν τις κοινωνίες.
Συναυλίες διαμαρτυρίας
Η συμμετοχή στο Band Aid, το Live Aid και την καμπάνια της Διεθνούς Αμνηστίας «Συνωμοσία της Ελπίδας», η συναυλία στο Σεράγεβο μετά τον πόλεμο στη Βοσνία, η προβολή του δράματος των εξαφανισθέντων από τη χούντα της Χιλής, η έκκληση στη συναυλία του Τελ Αβίβ (1997) για απελευθέρωση του πυρηνικού επιστήμονα Μορντεχάι Βανούνου, που καταδικάστηκε σε 18 χρόνια κάθειρξη επειδή αποκάλυψε την ύπαρξη πυρηνικών βομβών στο Ισραήλ, η καταγγελία της οπλοκατοχής στην Αμερική και άλλες πρωτοβουλίες φέρνουν πολύ σοβαρά ζητήματα στο προσκήνιο και πιέζουν τις κυβερνήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση.
Υπάρχει δε ένα σημείο στο οποίο σχεδόν όλοι συμφωνούν: Η καλλιτεχνική πορεία των U2, από το 1976, προσφέρει αλησμόνητες εμπειρίες. Από το πανκ ροκ της πρώτης περιόδου οι μουσικές τους εμπλουτίζονται συνεχώς με στοιχεία μπλουζ, φολκ, γκόσπελ, ντανς, φανκ, χιπ-χοπ, ελεκτρόνικ και αλτέρνατιβ ροκ, δημιουργώντας, χάρη στο ατομικό ταλέντο και το συλλογικό πνεύμα των μελών του συγκροτήματος, με τη βοήθεια του Μπράιαν Ινο και άλλων σπουδαίων παραγωγών, το συναρπαστικό σάουντρακ κάθε εποχής. Τα τραγούδια με πολιτικό περιεχόμενο των U2 είναι από τα δημοφιλέστερα στον κόσμο: «Seconds», «Miss Sarajevo», «Mothers Of the Disappeared», «Silver and Gold », «Pride (In the name of love) κ.ά.
Τριάντα τέσσερα χρόνια ζωής του συγκροτήματος, 12 συλλογές τραγουδιών, 150 εκατομμύρια δίσκοι, περιοδείες σε κατάμεστα στάδια και πάμπολλες συνεργασίες και συμμετοχές, δεν αφήνουν αμφιβολίες για τη δημιουργικότητα του συγκροτήματος, όπως θα διαπιστώσουν όσοι παραβρεθούν στην αθηναϊκή συναυλία των U2. *

Το «διαστημόπλοιο» των U2

Ενα κυλινδρικό σύστημα βίντεο, που αποτελείται από πλέγμα οθονών LED και ζυγίζει 54 τόνους. Μία ατσάλινη κατασκευή που υψώνεται στα 45 μέτρα από το έδαφος και μπορεί να αντέξει μέχρι 180 τόνους. Μια τεράστια σκηνή κατασκευασμένη από τη βελγική εταιρεία Stageco, η οποία χρησιμοποίησε πρωτοποριακά υδραυλικά συστήματα υψηλής πίεσης. Περιστρεφόμενες γέφυρες, τα πιο εξελιγμένα ρομποτικά φώτα κι ένας τεράστιος κύκλος πάνω στον οποίο ο Μπόνο θα αλωνίζει.

Οι U2 δημιούργησαν μια άμεση προς τους θεατές εμπειρία 360 μοιρών, ώστε να μπορεί κανείς να τους παρακολουθεί από όποιο σημείο του σταδίου και αν βρίσκεται. Στις 3 Σεπτεμβρίου θα διαπιστώσουμε αν οι Ιρλανδοί και το πολυπληθές συνεργείο τεχνικών τα κατάφεραν. Πέρυσι όταν ανακοινώθηκε ο ερχομός τους και ξεκίνησε η προπώληση, ο χρόνος που μετρούσε αντίστροφα έμοιαζε ατελείωτος. Τώρα μας έχουν απομείνει δύο περίπου εβδομάδες, αλλά ελάχιστα εισιτήρια -μόνο για τις VIP θέσεις.
Ο -εδώ και χρόνια- σκηνοθέτης των συναυλιών των U2, Γουίλι Γουίλιαμς, διηγείται την ιστορία: «Κατά το σχεδιασμό ενός σόου επιδιώκουμε να βρίσκουμε νέους και ενδιαφέροντες τρόπους να παρουσιάσουμε τη μουσική στο κοινό. Για μένα είναι ευκολότερο να μπω στο μυαλό των μουσικών επειδή δουλεύω 26 χρόνια με τους U2. Μπορούμε σχεδόν να ολοκληρώσουμε ο ένας την πρόταση του άλλου... Η εικόνα είναι πάντα η δυνατότερη φωνή σε ένα χώρο. Αν βρεθείς σε μια παμπ όπου μια τηλεόραση είναι ανοιχτή, ακόμα και αν θέλεις να μιλήσεις στην παρέα σου πάλι καταλήγεις να κοιτάς την οθόνη».
Η περιοδεία «360°Tour» που ξεκίνησε πέρυσι συνεχίζεται και φέτος. Αφορμή -στα χαρτιά- ήταν το 12ο στούντιο άλμπουμ του συγκροτήματος «Νο Line On The Horizon». Ο πραγματικός λόγος, όμως, ήταν η μόνιμη επιθυμία τους να ανεβαίνουν στη σκηνή και να εντυπωσιάζουν με τις παραγωγές τους. Αυτή τη φορά ετοίμασαν το ακριβότερο σόου που έχει μέχρι σήμερα παρουσιαστεί. «Αρχικά το μέγεθος της παραγωγής με άγχωνε. Το σχεδίαζα ακόμα και σε εστιατόρια: σημείωνα σε χαρτοπετσέτες και έχτιζα με τα πιρούνια του φαγητού τα πόδια-στηρίγματα της σκηνής. Αλλά όταν το είδα μπροστά μου πρώτη φορά, ένιωσα τα γόνατά μου να τρέμουν», είχε πει ο Μπόνο. Στο Ολυμπιακό Στάδιο, πάντως, η δουλειά μοιάζει ατελείωτη: Ολόκληρη η κατασκευή χρειάζεται τέσσερις ημέρες για να στηθεί, ενώ απαιτούνται 12 ώρες για να ανεβεί ο εξοπλισμός των LED οθονών, των ηχείων και των φωτιστικών.
Δεκατρία χρόνια μετά την εμφάνισή τους στη Θεσσαλονίκη κι αφού κατατρόμαξαν το κοινό τους όταν το Μάιο ο Μπόνο χειρουργήθηκε στην πλάτη του, επιστρέφουν. Ο αρχηγός γιατρεύτηκε πλήρως, ενώ ο Ετζ κάνοντας πλάκα ανέβασε στο Ιντερνετ ένα βιντεάκι που έλεγε: «Με τον Μπόνο μιλήσαμε λίγο μετά την εγχείρηση. Δυστυχώς, δεν θυμάται τίποτα από τη συζήτησή μας. Κρίμα, γιατί μου είχε υποσχεθεί το αυτοκίνητο και μερικούς πίνακες από τη συλλογή του...».